Laat de rekenrente de koopkracht repareren

datum: 25 augustus 2022

Het kabinet 'kan niets doen' aan de koopkrachtcrisis in 2022

Door de oorlog in Oekraine en de daarop afgekondigde boycot van russisch gas door de EU zijn de energieprijzen ontploft, en daardoor zijn de termijnbedragen van energiecontracten onbetaalbaar geworden. En de inflatie was al 11%. Grote groepen mensen moeten nu kiezen tussen eten kopen of hun energierekening betalen, eten alleen groente of fruit als ze de Too Good to Go box van de Lidl scoren voor € 2,99, of besparen op sport, vervoer, etc. Werkenden nemen in hun welverdiende vakantie een bijbaantje om alvast te sparen voor de energierekening. Op 3 zenders (NOS, RTL4 en SBS6) zagen we dat mensen hun familiejuwelen of andere kostbaarheden belenen bij een pandjesbaas om hun rekeningen te betalen. En volgende maand dan? Een nier verkopen?

Het kabinet is vooral bezig met stikstofcrisis en de asielcrisis, en zegt dat we allemaal een stukje armer gaan worden. In 2022 gaan ze sowieso niets meer doen want de computers van de Belastingdienst kunnen dit niet aan.

Toch is er een oplossing die de regering geen pijn doet (integendeel, het levert tientallen miljarden aan inkomstenbelasting op) en geen capaciteit van de Belastingdienst vergt.

De pensioenfondsen barsten van het geld, en de dekkingsgraden stijgen...

De grote olifant in de kamer wanneer we het hebben over koopkracht zijn de gepensioneerden die gezamelijk 2000 miljard pensioen gespaard hebben, maar hier al 15 jaar niet aan mogen komen. In die 15 jaar is hun koopkracht maar liefst 30% gedaald omdat DNB de rekenrente zo laag zette dat indexeren niet mogelijk was, dus het is niet voor niets dat zij massaal in geldproblemen komen, tot voedselbank, gezondheidsproblemen en afgesloten energie aan toe. Daar helpen geen in opdracht van de overheid geschreven Haleluja-verhalen tegen over gepensioneerde D'66 hoogleraren met een DNB/Netspar verleden die makkelijk rond kunnen komen, of verhalen over dikke campers en tweede huizen aan de Côte d'Azur.

In die 15 jaar is het vermogen van de pensioenfondsen meer dan verdubbeld van 800 miljard naar 2000 miljard, omdat ze gemiddeld 7% rendement halen over hun totale beleggingsportefeuille, ook al ziet DNB graag dat ze 30% van hun vermogen in de slecht-renderende staatsobligaties stoppen. Lekker goedkoop geld lenen voor de overheid! Door het DNB beleid om de rekenrente laag te houden (oa op advies van PvdA-er Jeroen Dijsselbloem) bleef indexatie voor de gepensioneerden uit, en werden de geesten rijp gemaakt voor het WTP wat een desastreuze verslechtering is voor de pensioenen.

Door de onrust op financiele markten en de oorlog in Oekraine stijgt nu de rekenrente waarmee de dekkingsgraden berekend worden. Deze zou nog meer kunnen stijgen als we de uitstekende rendementen van gemiddeld 7% meetellen. Waarom zetten we de rekenrente niet op de helft van dat rendement, dus 3,5%? Voor in 2007 het FTK werd bedacht was de rekenrente immers ook vast 4% zonder fluctauties die voor een langetermijnbelgging als pensioenen (45 jaar inleggen, gemiddeld 15 jaar genieten) geen rol spelen. De dip van de 2008 crisis waren de pensioenfondsen anderhalf jaar later alweer te boven gekomen en het vermogen is sindsdien gewoon verder gegroeid met 7% per jaar gemiddeld. Dat jojo-en van de pensioenen op basis van de beurskoersen zoals het WTP wil is dus een zeer slecht idee. Goede en slechte beursjaren hebben geen invloed op de lange termijn, en gepensioneerden zijn al helemaal niet gebaat bij wisselende inkomsten.

Naast het verhogen van de rekenrente door DNB kan de tweede kamer zelf ook iets doen om de grote indexatie mogelijk te maken: het verlagen van de indexatiegrens tot 100%. Dan heeft elk pensioenfonds exact 100% van de verplichtingen in kas, en niets meer. Als je 2000 miljard in kas hebt hoef je immers geen kunstmatig hoge indexatiegrens te hebben, want daar zorgt het vermogen zelf al voor (dat zagen we ook na de crisis in 2008).

De effecten op de koopkracht

De winst voor werkenden en werkgevers

Laten we eens beginnen met de huidige werknemers die geen interesse tonen in hun pensioen 'omdat alles toch al op is gemaakt voor mijn tijd'. Dat is dus grote kolder, want pensioenfondsen maken 7% winst per jaar op 2000 miljard, dus er komt 140 miljard bij aan rendement, terwijl er maar 32 miljard uitgaat aan pensioenen. De premies en pensioenen zijn ongeveer in evenwicht met elkaar, maar de beleggingswinsten worden niet meegeteld wegens de idioot lage rekenrente. Dat gaan we nu wel doen en dus zijn we in staat de pensioenpremies met 5% te laten dalen.

De premie-inkomsten zijn 32 miljard per jaar, en bedragen gemiddeld 25% van je loon, hier maken we 20% van. Het bruto loon van iedere werknemer stijgt dus 5%. Veel werkgevers dragen zelf ook een stuk pensioenpremie bij, dus ook zij gaan er 5% op vooruit. Omdat uitkeringsgerechtigden niet voor hun pensioen sparen, neemt bovendien de kloof tussen uitkering en werken toe, waardoor meer mensen verleid worden om meer uren te gaan werken of werk te zoeken. Dat komt niet slecht uit in deze overspannen arbeidsmarkt.

De winst voor gepensioneerden

Gepensioneerden zijn al 15 jaar niet geindexeerd (op enkele kleine pensioenfondsen na), en missen daardoor 30% koopkracht. De pensioenen kosten jaarlijks 32 miljard, dus deze 30% koopkrachtreparatie = 9 miljard.

Als we uitrekenen wat deze gepensioneerden in die 15 jaar hebben misgelopen door de onnodig lage rekenrente dan is dat 0,5 * 15 jaar * 30% verhoging = 225% van hun jaarpensioen = 72 miljard eenmalig.

De winst voor de overheid

5 miljoen pensioensparende werkenden die 5% meer bruto loon krijgen = 5.000.000 * 5% * 33.000 modaal salaris = 8,25 miljard extra loon @ 37,07% inkomstenbelasting = 3 miljard per jaar
De werkgevers die tot wel 2/3e van de pensioenpremie betalen, gaan er dus ook 5% op vooruit, dus zij maken meer winst of minder verlies = hoeveel voor de overheid?
ABP + PFZW betalen totaal circa 19 miljard aan premie (premiepercentage van 23% tot 25%). 5% minder premie is dan 5%/24%*19 = 4 mld. Structureel voordeel overheid als werkgever is 70%. 70% * 4 = 2,8 miljard per jaar
3 miljoen gepensioneerden die er 30% bijkrijgen = 9 miljard, waarvan de helft in de 1e schijf van 19,17% zit en de helft de 2e schijf van 37,07% = 0,86 + 1,67 = 2,5 miljard per jaar
De inhaalindexatie van 72 miljard zal grotendeels in de 2e schijf vallen (misschien wel deels in de 3e schijf), dus dit is 72 * 37,07% = 26,7 miljard eenmalig.
Door het gestegen inkomen van de gepensioneerden en werkenden met pensioenopbouw dalen de kosten van de overheid voor zorg- en huurtoeslag, en stijgen de inkomsten van de inkomensafhankelijke zorgpremie = hoeveel?
Gezien de inflatie zullen de gepensioneerden en werkende pensioenopbouwers hun gestegen inkomen gewoon uitgeven (energierekening, boodschappen, restaurantjes, uitjes met de kleinkinderen, isolatie van de oudere woning), waar 21% BTW over betaald wordt: 9 miljard * 21% = 1,9 miljard per jaar en 72 miljard * 21% = 15 miljard eenmalig al zal dat wel uitgespreid worden over meerdere jaren, 2022 is nog maar kort.

Dat is dus 52 miljard in 2022 (en een deel van 2023), en vanaf 2023 elk jaar 10 miljard extra voor de overheid.

Welke politieke partijen en organisaties zetten zich wel in voor de koopkracht van de burgers nu meteen in 2022? Laten aan het kabinet zien dat 'kan niet' niet bestaat? En redt daarmee meteen de overheidfinanciën?

Motie Koopkracht via rekenrente

De kamer, gehoord de beraadslaging;
constaterende dat grote groepen inwoners nu al financieel zodanig in de knel raken dat maatschappij-ontwrichtende en mensonterende effecten waargenomen worden,
overwegende dat
1. deze maatregelen in lijn met de maatschappelijk noodzaak zeer snel kunnen worden ingevoerd.

2. deze maatregelen geen inzet vereisen van de schaarse IT capaciteit bij de Belastingdienst.

3. deze maatregelen de pensioenfondsen nog geen 5% van hun zeer grote vermogen kost,

4. deze maatregelen voor de overheid zelfs een zeer grote opbrengst voor de schatkist betekenen.

5. dit voor de gepensioneerden een zeer gewenste 'sigaar uit eigen doos' is,
verzoekt de regering om DNB opdracht te geven de rekenrente te verhogen tot 2,0% of hoger,
en de indexatiegrens bij de pensioenen op 100% te zetten,
in de verwachting dat hierdoor de pensioenfondsen per direct de pensioenen 30% gaan indexeren en inhaal-indexeren, en sociale partners de pensioenpremie verlagen naar maximaal 20%, waardoor de koopkracht voor grote groepen werkenden en gepensioneerden gerepareerd wordt,
en gaat over tot de orde van de dag.

Indieners:

✓ 50plus (via Martin van Rooijen)
✓ PVV (via Leon de Jong)
✓ SP (via Bart van Kent)
✓ BVNL (via Olaf Ephraim)
✓ FvD (via Ralf Dekker 13 sep 2022)
✓ BBB (via Caroline van der Plas)
JA21 (via Joost Eerdmans)
Denk (via Farid Azarkan)
SGP (via Kees van der Staaij)
Pieter Omtzigt
Den Haan
PvdA (via Attje Kuiken)
CDA (wie toont zijn luiterend oor naar de samenleving?)
ChristenUnie (via Gert-Jan Segers)

En de pensioenfondsen dan?

Daar moeten we dus helemaal geen medelijden mee hebben. Zij stonden 15 jaar aan de zijlijn terwijl hun vermogen meer dan verdubbelde van 800 miljard in 2007 tot 2000 miljard in 2022, en liepen blindelings achter Koolmees en Klaas Knot aan, blaten in koor mee dat zij er zo slecht voor stonden. Geen woord van kritiek, geen belangenbehartiging van de eigenaren van het pensioengeld hun deelnemers, maar wel zelf de eigen pensioenen indexeren, bonussen uitkeren en vorstelijke salarissen toucheren.

Financieel hebben de pensioenfondsen hier ook geen enkel probleem mee, want hun 7% rendement op de totale beleggingsportefeuille overstijgt de pensioenuitkeringen en beheerskosten, en dat terwijl de premieinkomsten nu bijna hetzelfde zijn als de pensioenen.

We moeten de verlammende greep van DNB op de pensioenfondsen en pensioenfondsdirecties losmaken, en de DNB terugbrengen tot een niet-bindende advies rol. Geen kritiek op fondsen die meer dan 3,5% rendement halen, dat is immers de nieuwe rekenrente. Is Klaas 'de inflatie is slechts tijdelijk' Knot wel de juiste man voor zijn positie?

Het WTP pensioenstelsel is een verslechtering ten opzichte van het huidige pensioenstelsel met een gezonde rekenrente, dus daar kunnen we ook per direct mee stoppen. Wel moeten we wat doen aan de hoge beheerskosten, salarissen, en bonussen.

Ook is het voor een spaarstelsel niet handig om te beleggen in verlieslatende staatsobligaties en ECB obligaties. Ons voorstel is om de pensioenfondsen in iedere stad bejaardenhuizen te laten bouwen en deze voor maximaal de sociale huur (752 euro) te verhuren. Zo stijgt hun rendement van -0,5% naar +5% aan huurinkomsten, en gezien de woningnood kun je dat ook zien als vastrentende inkomsten. Betaalbare huur-woonruimte voor de ouderen brengt veel doorstroming op de overspannen woningmarkt, want nu is het voor veel ouderen goedkoper om in hun grote afbetaalde eensgezinswoning te blijven wonen dan kleiner maar duurder te verhuizen. Hierbij casht de overheid meerdere keren 2% overdrachtsbelasting van het treintje aan verhuizingen. Tevens voorkomen we zo dat grote huizen met slechts 1 a 2 ouderen erin voor een paar jaartjes nog van een traplift en instapdouche voorzien worden, wat in een nieuw bejaardenhuis natuurlijk niet nodig is. Bouw die bejaardenhuizen van CLT (Cross-Laminated Timber, massieve houtbouw), dan is het ook nog CO2 opslag en zal de milieuvergunning geen problemen opleveren.

Achtergrond: Waarop is de rekenrente eigenlijk gebaseerd, en waarom is die zo laag?

Hiervoor moeten we teruggaan naar het jaar 2007 toen het FTK werd ingevoerd, bedacht door professor Bas Werker. Naar verleden jaar bleek, heeft hij een model met korte-termijn onzekerheden, toegepast op een lange termijn waarom pensioensparen per definitie gaat, en deze kortetermijn risico's gewoon ge-extrapoleerd. In het kort: de beurs kan elke dag wel 3% stijgen of dalen, dus was zijn conclusie dat die per jaar wel 365 * 3% = 1095% omhoog of omlaag kan gaan. Maar daarmee gaat hij volledig voorbij aan zelfcorrigerende marktmechanismes waarbij een fikse koersdaling een instapmoment creert waardoor de koers weer omhoog gaat. Een sterke koersstijging veroorzaakt winstnemingen waardoor er meer aanbod is dan vraag wat een koersdrukkend effect heeft. Om die onzekerheid te vermijden is door Werker gekozen om de rekenrente alleen op 'vastrentende' waarden te baseren, in de praktijk vooral nederlandse staatsobligaties. Pensioenfondsen zijn verplicht ~30% aan vastrentende waarden aan te houden, en beleggen de rest in vastgoed, aandelen, bedrijfsobligaties, etc die aanmerkelijk beter renderen.

Iedereen die kan rekenen begrijpt dat deze idioot lage rekenrente geen houdbare rekenrente is, en ook volstrekt in tegenspraak is met de groei van de pensioenvermogens die al 30 jaar met gemiddeld 7% stegen.

Wat moet die rekenrente dan wel worden?

De nederlandse pensioenfondsen haalden de afgelopen 30 jaar gemiddeld 7% rendement op hun vermogen, zodat het vermogen tussen 2007 en 2021 steeg van 800 miljard naar 2000 miljard. Maar 7% is niet eens nodig en ook te hoog, dan kan een slecht jaar op de beurs de dekkingsgraad meteen in gevaar brengen, en aangezien pensioensparen een zaak van lange termijn is moet je een veel lagere rekenrente kiezen, zodat je een egalisatiebuffer opbouwt om de goede jaren weg te strepen tegen de slechte jaren en de gepensioneerden een uiterst stabiele en zekere uitkering te garanderen. Niet als garantie die je bij een rechtbank kunt opeisen, maar een die ingebouwd zit in het systeem en het nooit tot korten, laat staan een rechtzaak laat komen. We pakken dus de helft van het 30-jarige rendement wat 3,5% is. Die 4% rekenrente uit de jaren voor 2007 was zo slecht nog niet.

Van pensioen-expert Rob de Brouwer weten we dat de dekkingsgraad per 1% stijging van de rekenrente met 18% stijgt. Een stijging van de rekenrente van 0,6% naar 3,5% doet de dekkingsgraden dus stijgen met 52%. Met die dekkingsgraden is er eindelijk ruimte om de al jaren gekorte gepensioneerden een inhaalslag te laten maken.

Met vriendelijke groeten,

Cas Tuyn
Stop de Pensioenroof
Breed Protest tegen de Pensioenroof

Holke Flapper
voorzitter van het CDA senioren netwerk Brabant. Mede-oprichter van Verontruste Ouderen en bestuurslid bij KBO Brabant kring Helmond.

KBO Brabant (retweeted deze oproep 27 aug 2022)

Nederlandse Bond voor Pensioenbelangen NBP (liked 28 aug 2022)

PS: de cijfers in deze brief zijn afkomstig uit mij ter beschikking staande bronnen, soms de vaderlandse pers, en misschien niet overal accuraat. Daarom heb ik zoveel mogelijk gerekend met slechts 2 significante cijfers. Heeft u betere cijfers, laat het mij gerust weten dan pas ik het detail aan. De grote lijnen en conclusie van het verhaal zullen er nauwelijks door veranderen.